Donald Trump makes the Rest of the World Great Again

De wereld is in een paar dagen tijd totaal veranderd. We kunnen denken wat we willen over Donald Trump, maar het valt niet te ontkennen dat hij de wilskracht in de politiek heeft doen terugkeren – zij het met veel tamtam. De gevolgen blijven dan ook niet uit. Dit buitengewone activisme wordt uitgeoefend door te streven naar overeenkomsten – deals – waarbij hij een bruutheid aan de dag legt die wij in onze westerse democratieën niet gewend zijn. Door systematisch onzekerheid en instabiliteit te creëren, dwingt Donald Trump de rest van de wereld om zich te concentreren op de eigen kracht en soevereiniteit. Omdat dat voor Uncle Sam goedkoper is.

Alles wat Trump zegt, alles wat op zijn eerste uitlatingen volgt, maakt deel uit van onderhandelingen, waarvan zijn gesprekspartners misschien niet eens weten dat ze aan de gang zijn en dat ze er zelf aan deelnemen. Twee dagen nadat Trump de Oekraïense president op televisie had vernederd en de Europeanen daardoor tot de conclusie kwamen dat "de Verenigde Staten niet langer onze bondgenoot zijn", kwamen de Europese leiders eindelijk samen om het bestaan van Europa veilig te stellen en maakte Duitsland zich op om een plan aan te kondigen ter hoogte van 20% van zijn bbp voor investeringen in defensie en infrastructuur. Trump zat weliswaar naast Zelensky, maar onderhandelde wel degelijk met Europa.
Door nadrukkelijk de nieuwe vijand te benoemen – het Rusland van Poetin en de bedreiging die het vormt voor de veiligheid van heel West-Europa – hebben Europa en Duitsland in twee dagen tijd de begrotingsorthodoxie, een van hun sterkste economische kenmerken, losgelaten. De "Russische dreiging" rechtvaardigt alles. Dit heeft vooral tot gevolg dat we licht zien aan het eind van de tunnel: een sterkere groei, die de Europese regeringen al lang hadden opgegeven, omdat ze zich strikt hielden aan de eisen uit het Verdrag van Maastricht en uit panische angst voor inflatie. President Trump geeft Europa een alibi om een actieve rol te spelen in de groei van de wereldeconomie en eist van het oude continent dat het een substantiële bijdrage levert aan de defensie-investeringen – waar hij tijdens zijn verkiezingscampagne al herhaaldelijk mee gedreigd had – en zo maakt hij "Europe Great Again".

De onderhandelingen met China zijn nog niet begonnen, maar de Verenigde Staten legden al wel hogere importheffingen aan China op, waarop de Chinese premier liet weten dat "de binnenlandse consumptie nu een prioriteit is". De onderhandelingen over de importheffingen, die nog niet eens begonnen zijn, lijken dus al effect te hebben! Dat China zich interesseert voor zijn binnenlandse consumptie is nieuw, want tot nu toe werd het stimuleren daarvan gezien als een ongezonde uitwas, voorbehouden voor liberale economieën op zoek naar groei. Sinds China is toegetreden tot de Wereldhandelsorganisatie, heeft het een infrastructuur en productiecapaciteit uitgebouwd waarmee het de wereld kan overspoelen met goederen tegen onklopbare prijzen. Daardoor is China voor de wereldeconomie altijd een krachtige motor van desinflatie geweest. Een verschuiving van het economisch beleid in de richting van de binnenlandse consumptie zou verrassend zijn, maar het lijkt vandaag tot de mogelijkheden te behoren. Nu Trump duidelijk heeft aangegeven dat de VS niet langer de 'ultieme consument' zal zijn van de producten van zijn huidige en vroegere bondgenoten, lijkt China erop te anticiperen dat het een groot deel van zijn productie aan zijn eigen consumenten of aan zijn andere partners zal moeten verkopen. En waarom zou China dat niet proberen? Deze omwenteling – mocht deze inderdaad bewaarheid worden – zou aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor de groei van de wereldwijde vraag en voor de prijzen. Kunnen we na vier jaar deflatoire economische verzwakking in China verwachten dat Trump ook "China Great Again" zal maken?

Terwijl het activisme van Trump de Amerikaanse markten, ondernemers en consumenten zorgen baart, kondigt de minister van Financiën aan dat Main Street (de middenklasse) de focus is van het beleid van Trump. Als deze aankondiging bewaarheid wordt, zou dat ook van grote betekenis zijn. Volledige werkgelegenheid en koopkracht zijn nu prioriteit, terwijl ze eerder gewoon het gevolg waren van een beleid dat erop gericht was de vraag in de VS op peil te houden door het welvaartseffect te stimuleren via een stijging van financiële en vastgoedactiva dankzij lage rentetarieven. Beleggers in activa profiteerden van dit beleid, terwijl anderen leden onder de zeer beperkte loonontwikkelingen die ermee gepaard gingen. Om Main Street te helpen, zou het Amerikaanse herindustrialisatiebeleid, althans in het begin, eerder inflatoir moeten zijn, terwijl de resulterende rentestijging niet gunstig zou zijn voor Wall Street. Trump werkt voor zijn kiezers: Trump "Makes America Different"! Een tekst die we op geen enkel Trump-petje zullen aantreffen.

De verwachtingen die we hier beschrijven voor Europa, China en de Verenigde Staten zullen misschien nooit ingelost worden. Maar deze vooruitzichten, die voortvloeien uit oorlogszuchtige geopolitiek en een minder soepele wereldhandel, geven een soortgelijke boodschap af als de veranderende grote structurele trends van de afgelopen jaren: de demografie is minder bevorderlijk voor investeringen en lage lonen, de geopolitiek wordt oorlogszuchtiger (al vóór de terugkeer van Trump), de wereldhandel is op zijn retour (al vóór de invoering van zware importheffingen), en de sociologische ontwikkelingen zijn minder gunstig voor de productiviteit. Door deze verschuivingen te erkennen en te geloven wat we zien, krijgen we zicht op een economisch regime waar de inflatie weer cyclisch wordt, waar economische groei weer een openlijke politieke doelstelling wordt en waar de nominale rentetarieven op een hoger niveau in evenwicht komen. Door deze convergentie van langetermijntrends en de huidige situatie kunnen we een grote en geleidelijke verschuiving verwachten van de economie en de financiële markten van de Verenigde Staten naar de rest van de wereld, en een overgang van het tijdperk van de centrale banken naar het tijdperk van de politiek, van het tijdperk van de lage rente voor de aandelenmarkt naar het tijdperk van de koopkracht van de middenklasse. Door de dalende dollar, die het gevolg zou zijn van deze grote rotatie, zouden de opkomende landen opnieuw goede prestaties kunnen neerzetten na hun relatieve zwakte van de afgelopen vijftien jaar. Donald Trump "makes the Rest of the World Great Again". Misschien zijn het toch niet zulke sombere tijden.